Liên tiếp mấy tuần
qua, chúng tôi theo dõi và rất buồn lòng về diễn biến phá hoại các di sản
văn hóa thế giới xảy ra tại Afghanistan. Chúng tôi lấy làm tiếc là các
nguồn thông tin của Phật giáo Việt nam chúng ta còn quá hạn chế, không kịp
thời phản ánh hoặc lên tiếng trước một sự việc đáng tiếc đã và
đang xảy ra liên quan đến việc phá hủy di sản văn hóa của thế giới
nói chung và của Phật giáo nói riêng. Bảo vệ di sản văn hóa thế giới
là trách nhiệm của tất cả mọi người, của mọi quốc gia và cũng là
trách nhiệm của người con Phật chúng ta.
Việc triệt phá các di sản văn hóa không
phải chưa từng xảy ra trong lịch sử nhân loại, nhưng tất cả là điều
đáng tiếc đã xảy ra và không tránh được sự phê phán của lịch sử.
Nhân loại đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh và cách mạng văn hóa,
trong đó có vô số di sản vô giá của loài người đã bị hủy hoại bởi
hành vi điên rồ của các thế lực chính trị. Bài học này lẽ ra phải
được loài người cân nhắc kỹ trước khi đi đến bất kỳ quyết định
nào.
Việc chính quyền Taliban ở Afghanistan tự
tay phá hủy hai pho tượng Phật cổ, một trong các di sản văn hóa lớn của
thế giới trên chính đất nước mình, bất chấp những can thiệp của cộng
đồng thế giới, là một hành động thiếu suy nghĩ và điên rồ. Việc
làm này không những khiến cả thế giới nhất mực lên án, mà còn gây hậu
quả trầm trọng về phương diện lịch sử. Tính chất phức tạp của vấn
đề khiến người ta suy nghĩ rằng phải chăng đây là vấn đề thuộc nội
bộ Afghanistan hay còn ẩn số nào đó đằng sau vụ việc. Dù sao, đây là
một thách thức lớn đặt ra cho cả loài người về phương diện văn hóa
nói chung và tôn giáo nói riêng.
Tôi không nghĩ rằng người ta có thể can
tâm tự hủy hoại linh hồn của mình, nếu xét về mặt văn hóa. Tôi cũng
không tin rằng người ta mù quáng đến độ không nhận ra rằng tôn giáo
chân thực thì không bao giờ khuyến khích những hành vi cực đoan như thế.
Thật đáng tiếc cho những hành động mang tính cục bộ và nhân danh tôn
giáo như thế. Sự yếu kém và ngông cuồng của con người thật sự đang
dìm chết các giá trị văn hóa cao cả loài ngườivà đùa bỡn ngay cả với
những bậc mà con người nhân danh tôn thờ.
Sự tôn trọng và bảo vệ văn hóa thế giới
là ý thức và trách nhiệm chung của cả loài người. Đừng ai bảo rằng
sự đập phá các công trình văn hóa là vấn đề nội bộ, không gây phương
hại đến loài người. Văn hóa vốn không biên giới: nó không là tôn
giáo, quốc gia hay dân tộc. Nếu người ta xem vỏ bọc màu xanh của trái
đất và các hệ sinh thái là tuyệt đối phải được bảo vệ nhằm cứu
vãn sự sống của loài người thì di sản văn hóa là những gì cần phải
được gìn giữ và duy trì nhằm cứu vớt linh hồn con người [1]. Ý tưởng
này của hai học giả Aurelio Peccei và Daisaku rất đáng cho chúng ta suy nghĩ
về tầm quan trọng của các di sản văn hóa đối với sự sống của con
người trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay. Ý kiến này cũng nhắc nhở
chúng ta rằng di sản văn hóa là những gì đã được thử thách qua thời
gian và do đó cần phải được tôn trọng và gìn giữ vì sự sống hướng
thượng của loài người. Đáng tiếc rằng những ý thức cục bộ và quá
khích đã đang tâm thực hiện những việc những việc làm phi văn hóa đến
độ từ đây nhân loại đã hoàn toàn mất hẳn hai pho tượng Phật cổ quý
giá vốn đã được trân trọng và gìn giữ non 20 thế kỷ qua.
Vấn đề còn lại là làm sao bảo vệ các
di sản văn hóa còn lại khỏi bàn tay hủy hoại của những kẻ phá hoại
văn hóa. Áp lực của Liên hiệp quốc và của các quốc gia, tổ chức
trên thế giới đã không cứu vãn được tình thế. Phải chăng đã đến
lúc cần ban hành bộ luật chống tội phạm văn hóa thế giới, như Tổng
giám đốc UNESCO Kochira Matsuura đả đề xuất? Trong khi tìm ra phương pháp
hữu hiệu nhất cho vấn đề, nhân danh Giáo hội Phật giáo Việt Nam và Phật
tử Việt Nam, chúng tôi cực lực lên án hành động phi văn hóa của nhóm
Taliban và yêu cầu các tổ chức có trách nhiệmhãy tìm mọi cách để
ngăn chặn các hành động ngông cuồng có thể xảy ra một cách đáng tiếc
như vụ việc phá hủy hai pho tượng Phật vừa qua.
[1] Xem Aurelio Peccei&Daisaku Ikeda, Before It is too late, tr
41, Kodansha International LDT, Tokyo, New York, 1984.